Yürürlükte olan maden kanunun en sorunlu maddelerinden biri RÖDÖVANS sözleşmelerini düzenleyen ama bir türlü dikiş tutmayan maddeleridir. Bu güne kadar yapılan rödövans anlaşmalarından sorunlu olmayan mahkemeye düşmeyen sözleşme sayısı çok azdır. Yapılan rödövans sözleşmelerinin önemli bir bölümü mahkemeliktir ve bu mahkemeler yıllarca sürmektedir.
Bunun da asıl nedeni RÖDÖVANS sözleşmelerini düzenleyen maddelerin içeriğindeki boşluklar ve Genel Müdürlüğün bu maddeleri iki de bir bazı kesimlerin isteği doğrultusunda değiştirmesidir. İyi niyetle yapılan bu anlaşmalar sonuçta mahkemede bitmektedir. Bunun en büyük nedenlerinden biride rödövansa verilen alandaki cevher çok iyi çıkarsa, rödövanscı çok fazla para kazanmaya başlarsa, ruhsat sahibinin pişman olması ve Rödövanscının bu alanı bir an önce terk etmesi için elinden geleni yapmaya başlamasıdır. Sözleşmedeki bazı mulak maddelerden yararlanarak hemen mahkemeye başvurmasıdır. Tersi olursa yani rödövanscı sözleşmedeki alandan istediği kadar üretim yapamayıp, zarar etmeye başlarsa, bu sefer rödövanscı sözleşmedeki bazı mulak maddelerden yararlanmaya çalışıyor ve hemen mahkemeye başvuruyor. Zaten realitede bu iki şıktan başka bir şık bulunmadığından yapılan rödövasn sözleşmelerinin önemli bir bölümü mahkemelik oluyor.
Bu işlem hem ruhsat sahibini hem sahada rödövansla üretim yapmaya çalışan kişi ve şirketi hem de en önemlisi Genel Müdürlüğü çok yormaktadır.
Rödövans: Ruhsat sahibi tarafından işletme izni alanının tamamının veya bir bölümünün bedeli karşılığı başka bir kişi veya şirkete belli bir süreyle veya ruhsat süresi boyunca ÜRETİM amacıyla kiralanması olarak açıklanabilir. İşletme ruhsatı içinde ÇED, GSM Açma ve Mülkiyet yani 7. madde izinleri alınarak MİGEM’den İşletme İzni alınan alanın tamamının veya bir bölümünün bedeli veya üretim yapılan cevherin bir bölümü karşılığı başka bir kişi veya şirkete süreli veya ruhsat süresi boyunca ÜRETİM amacıyla kiralanması için iki taraf arasında yapılan anlaşmaya rödövans sözleşmesi denir.
Ruhsat sahası içinde atıl bir alan kalmaması tüm ruhsat alanından en rasyonel şekilde yararlanılabilmesi için iyi niyetle yapılan bu anlaşmalar sonuçta mahkemelik olmaktadır.
Ruhsat sahibi ve rödövanscının mutabık kaldığı şartlarda hazırlanan bu anlaşma ıslak imzalı olarak MAPEG’e sunulur. Genel Müdürlük gerekli denetimleri yapar (koordinatlarda yanlışlık var mı, koordinatlar kelebek oluşturuyor mu, ruhsat ve işletme izni dışında alan belirlenmiş mi, koordinatlarla belirlenmiş alan doğru olarak yazılmış mı, v.b) eğer her şey normal ise bu anlaşmayı sicile işler.
Maden kanununda yapılan her değişiklikte rödövans ile ilgili değişikliklerde yapılmaktadır. 2010 yılına kadar Genel Müdürlük bu sözleşmelerde kendini taraf olarak tanımlıyor ve ona göre işlem yapıyordu. 2010 ile 2105 yılları arasında bu taraflıktan vazgeçti ve gelen sözleşmeyi ben dosyasına koyarım başka bir işlem yapmam dedi. Ama bu süre içinde daha çok sorun çıktığını gördü ve 2015 yılında yapılan değişiklikte önceden şerh edilmiş veya edilmemiş olan tüm anlaşmaların 3 ay içinde yeniden Genel Müdürlüğe verilmesi istendi ve tüm sözleşmelerde süre yazılması zorunluluğu getirildi. 2018 yılında ise rödövanscının sevk irsaliyesi ile orman izni alabilmesinin önü açıldı. Yapılan her değişiklik iki tarafa da yani hem ruhsat sahibine hem de rödövanscıya yeni yükümlülükler getirdi.
Rödövans anlaşmasının en büyük çıkmazı belirlenen rödövans alanı içinde her türlü üretim çalışmasını yapan rödövanscının yaptığı her maddi ve manevi hatadan ruhsat sahibinin de sorumlu olmasıdır. Şöyle örmek verirsek rödövanscı orman izni aldığı alan dışında üretim yaparsa Genel Müdürlük 7. madde cezasını ruhsat sahibine yazmaktadır. Üretim yetkisi olmadığı alanda yapılan hatadan ruhsat sahibinin cezalandırılması hatta 3 defa bu hatayı yaptığında ruhsatın iptal edilmesi anlaşılır bir ceza yöntemi değildir.
Rödövanscı üretim yaptığı alan içinde kullandığı elektrik parasını bile ödemese ilk yükümlülük rödövanscı şirkete ait olsa da bu şirketten elektrik faturası tahsil edilemediğinde, elektrik dağıtım şirketleri ruhsat sahibine rücuu etmekte ve faturayı ruhsat sahibine icra yoluyla ödetmektedir. Yine rödövans alanı içinde oluşacak bir iş kazsı sonrası eğer işçi rödövanscı şirketten parasını alamazsa ruhsat sahibine rücuu edebilmektedir.
Maden kanunundaki rödövans sözleşmesi bölümü yeniden çok açıklayıcı şekilde acilen revize edilmelidir. Aslında buna da gerek yoktur. Rödövans anlaşması tamamen kaldırılmalı bunun yerine ruhsatın belirlenen koordinatlarda bölünebilirliği kavramı getirilmelidir.
Maden kanununda 2015 yılında yapılan bir değişiklikte 6 ay içinde ruhsatın bölünebilirliği getirildi. Bu esnada bir çok rödövanscı kendi alanını bölüp ayrı bir ruhsat numarası aldı. Buda birçok mahkemelik olayın önüne geçti. Ruhsatı bölen iki şirket iki ayrı sahada üretim yapıyor gibi davranmaya başladı.
Ruhsat sahasının bölünmesinde Genel Müdürlüğünde birçok avantajı olacaktır. Yeni ruhsat numarası yeni bir yıllık harç demektedir. Üretim yapsın yapmasın yıllık harç kadar devlet hakkı demektir. En önemlisi de Genel Müdürlük her rödövasn sözleşmesi için mahkemeler yazı yazmak ve sorulan sorulara cevap verme zorunda kalmayacak, enerjisini boşa harcamayacak, kendi işine yoğunlaşacaktır.
Ruhsatlarda rödövans sözleşmesi yerine, ruhsatın koordinatla belirlenen bölümünün bölünebilirliği getirilirse, birçok mahkemelik durumun önüne önceden geçilir.
Samet GÜNDÜZ
Maden Mühendisi
