Serbest ekonomi tehdit altında
Covid-19 virüsü insanlığı pek çok alanda tehdit ediyor.
15 aydır dünyayı tehdit eden covid-19 virüsü bu satırlar kaleme alındığı sıralarda 124 milyon insanda görülmüştü. Virüs nedeniyle hayatını kaybeden insan sayısı ise 2,8 milyona ulaşmıştı.
Covid-19 virüsü, 1918 yılında yaşanan İspanyol gribinden sonra dünyanın karşı karşıya kaldığı en büyük salgın olarak tarihteki yerini şimdiden almış durumda.
Covid-19 virüsü sadece sağlığımıza zarar vermiyor. Hayatın tüm alanlarında derin izler bırakmaya devam ediyor.
Konumuz ekonomi olduğu için daha fazla ekonomiye etkilerini irdelemek istiyorum.
2020 yılında dünya ekonomisi yüzde 4,3 civarında daralırken, pandemi nedeniyle küresel mal ticaretinde yüzde 7 civarında bir daralma yaşandı. 2019 yılında 18 trilyon 35 milyar dolar olan dünya mal ticareti, 2020 yılında 17 trilyon dolarda kaldı.
Virüsün yol açtığı Pandemiyle birlikte dünya ekonomisinde yaşanan dalgalanma artarak devam ediyor.
Dünya ekonomilerinde üretimin ritmi bozulmuş durumda.
Ülkeler kendi gıda taleplerini karşılayabilmek için ithalatta uyguladıkları gümrük vergilerini düşürürken, ihraç ettikleri gıda ürünlerinin ithalatını zorlaştırmak için ya gümrük vergilerini arttırıyorlar ya da daha radikal kararlar alarak ihracatı yasaklama yoluna gidiyorlar.
Türkiye’nin geleneksel ihraç ürünlerinden zeytinyağında dökme ve varilli zeytinyağı ihracatı 20 yıl sonra yasaklandı. Türkiye’nin zeytinyağı ihracatının yüzde 55-60’lık dilimi dökme ve varilli olarak ihraç ediliyor. Bu kararın piyasalara etkilerini önümüzdeki süreçte göreceğiz.
Geçmiş deneyimlere baktığımızda, Türkiye dökme zeytinyağı ihracatına yasak getirdiği zaman üretici mağdur olmuş. Zeytinyağının ortalama fiyatı 1 doların altına düşmüş.
Türkiye, koruma önlemlerinin zirve yaptığı bu süreçte 2020 yılında 169,5 milyar dolar olan ihracatını 2021 yılında 184 milyar dolara çıkarmayı hedefliyor.
Bu hedefe ulaşmak için koruma önlemleri yanında Türk ihracatçısının karşısında pek çok engeller var.
Üretmek için hammaddeye ihtiyaç var. Bugün pek çok sektörde hammadde temininde sorunlar yaşanıyor. Mobilya ihracatçısı MDF bulmakta zorlanırken, kimyevi maddeler sektöründeki firmalar ise petrokimya ürünlerine erişimde zorlanıyor. Tekstil sektörü pamuk ipliğine ulaşamıyor. Pekçok sektörde hammadde sorunu yaşanıyor.
Hammadde fiyatlarında sektörlere göre değişiklikler göstermekle birlikte enflasyon rakamlarının çok üstünde artışlar var. Bazı sektörler hammadde fiyatlarının yüzde 150’lere varan artışlar olduğunu dile getiriyor.
İhracatçı hammaddeyi temin etti, işçilik ve diğer girdi maliyetlerindeki artışları da karşıladı ürününü üretti ihraç edecek bu sefer ürününü yüklemek için konteyner bulamaz noktaya geldi.
Son günlerde konuştuğumuz ihracatçılar yüklemeye hazır ürünlerini 40-45 gündür konteyner bulamadıkları için ihraç edemediklerini, konteyner bulduklarında da 2-3 katı fiyat ödemek durumunda kaldıklarını dile getiriyorlar.
Üretilmiş yüklenemeyen ihraç ürünleri stok maliyetine de yol açtığı gibi ihracatçının ihraç ürünlerinin bedelini tahsilini de geciktiriyor.
Çin, konteyner trafiğinin Çin’e kayması için hükümet nezdinde destek mekanizmalarını devreye almış durumda. Türk ihracatçısı da benzer bir destek mekanizmasının hayata geçirilmesini bekliyor.
Ekonominin eski ritmine kavuştuğu, ihracatın aksamadan devam ettiği, sanayide çarkların döndüğü sağlıklı günlerin bir an önce gelmesini diliyorum.
