Geçen ayki yazımız, Türkiye gündeminde 23 yıldır sıcaklığını koruyan emeklilikte yaşa takılan (EYT) çalışanlarımız ile ilgiliydi.
Bu konuda bir yasal düzenleme yapılacağı Ankara’da pek çok yetkili isim tarafından çok sık dillendirilince beklenti zirve yaptı.
Günümüzde işsiz kalan yaşı ilerlediği için iş bulamayan, emekli maaşı bağlanmadığı için mağdur olan genişte bir kitle var.
8 Eylül 1999 öncesinde emekli olabilmek için erkeklerde 25 yıl, kadınlarda 20 yıl sigortalılık süresi ve 5 bin gün prim yatırma şartı aranıyordu. Bu iki şartı yerine getirenler yaşlılık aylığı almaya hak kazanıyordu.
8 Eylül 1999 tarihinde çıkan 4447 sayılı kanun sonrasında EYT’lilerin mevcut şartlarda yaşlılık aylığına hak kazanmaları için 25 yıl çalışma süresi, giriş tarihlerine göre 5 bin ile 5 bin 900 gün aralığında prim ödemesi ve sigortalı olma tarihlerine göre kademeli olarak bir yaşı doldurmaları gerekiyor.
2023 yılı başında EYT ile ilgili çıkması beklenen yasayla 8 Eylül 1999 öncesinde iş hayatına başlayanların yaş şartı aranmaksızın emeklilikleri gündemde.
Bu tarih öncesinde iş hayatına başlamış 5 milyon civarında çalışanın olduğu biliniyor.
5 milyon çalışanın hepsi birden emeklilik dilekçesi vermeyebilir ama emeklilik ile ilgili yeni kanunu bekleyen kanun çıkar çıkmaz dilekçe verecek geniş bir kitle var. Bu çalışanların bu kriz ortamında kıdem tazminatlarının nasıl ödeneceği, emekli olacak tecrübeli bu kişilerin iş hayatındaki boşluklarının nasıl doldurulacağı bir muamma.
Emek yoğun sektörler gençlere cazip gelmiyor. Emek yoğun sektörlerde çalışanların yüzde 60-70’lik büyük bölümü bugün EYT kapsamında.
EYT çıktığında yüzde 60-70 personelin emeklilik dilekçesi verdiğinde bu işletmeler bu kıdem tazminatlarını nasıl ödeyecekler, doğacak çalışan boşluğunu nasıl dolduracaklar, üretime nasıl devam edecekler? Bu sorular önümüzdeki aylarda kamuoyunun gündemini çok daha yoğun bir şekilde meşgul edecek.
Yakın zamanda sohbet ettiğimiz bir sanayici maliyet hesabı yaparken pekçok firmanın kıdem tazminatını göz ardı ettiğini, böyle bir fon oluşturmadığını aktardı.
Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu Araştırma Merkezi (DİSK-AR)’nin yaptığı bir araştırmaya göre çalışanların yüzde 80’den fazla kıdem tazminatını alamadan işinden oluyor.
EYT ile ilgili düzenleme yapılırken bunun sadece emeklilik yaşını belirleyecek bir yasa olmayacağının, bunun pek çok tarafı etkileyecek sonuçlar doğuracağının dikkate alınması gerekiyor. Yeni mağduriyetler doğurmayacak, üretimi de sekteye uğratmayacak şekilde tanzim edilmesi gerekiyor.
Ekonomi Muhabirleri Derneği İzmir Şubesi üyelerimizle bir araya gelen İzmir Yeminli Mali Müşavirler Odası Başkanı Yaşar Zengin, EYT’lilerin kıdem tazminatlarının ödenmesi için sıfır faizli kredi önerisinde bulundu.
Bu ve benzeri öneriler önümüzdeki süreçte kamuoyunda çok sıklıkla dillendirilecek. EYT sorununun en az hasarla atlatılması için Ankara’nın bu önerileri dikkate alacağına inanıyoruz.
Murat Demircan
Ekonomi Muhabirleri Derneği İzmir Şubesi Başkanı
