İklim yasası 2 Temmuz 2025 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde kabul edildi ve 9 Temmuz 2025 tarihinde Resmî Gazete ’de yayımlanarak yürürlüğe girdi.  Yasanın yürürlüğe girmesini takip eden 3 yıl içinde Emisyon Ticaret Sistemi (ETS)  kapsamında yer alacak, işletmelerin sera gazı emisyon izni alması zorunlu hale gelecektir. İlgili kurum ve kuruluşların, mevzuata uyum sağlamak için gerekli düzenlemeleri en geç 31 Aralık 2027’ye kadar tamamlamaları gerekmektedir. Belirtilen süreler, Cumhurbaşkanı tarafından bir yıla kadar uzatılabilecektir.

İklim yasasına katılmayan ve geri çekilen, A.B.D., Çin Halk Cumhuriyeti, İran, Irak, Libya, Yemen gibi ülkelere bakıldığında bazı kesimler bu yasanın gelişmekte olan ülkelerin aleyhine olduğu görüşündedir. Türkiye için de aynı endişeler duyulabilir.

Karbon salınımı konusunda uygulamaların sıkılaştırılacağı bu konuda gümrüklerde zecri (zorlayıcı) tedbirlerin alınacağı, özellikle AB mevzuatı kapsamında sık sık gündeme taşınıyor. Bu konuda üreticiler ve uluslararası ticaret firmaları; Ticaret Bakanlığı, sanayi ve ticaret odaları ve ihracatçı birlikleri tarafından uyarılıyor. İklim yasasına uymayan firmalar için öngörülmüş olan ağır cezalar özellikle AB ülkelerine ihracat yapan sanayiciyi düşündürüyor.

Doğaltaş sektörünün bir ayrıcalığı var. Yasanın sektör lehine sağlayabileceği avantajlara “Stone Magazin” dergisindeki makalemde ayrıntılı olarak değinmiştim. Bu makalemde ise sektörün bu fırsatlardan yararlanabilmesi için izlemesi gereken yol haritası üzerinde duracak, firmaların alabilecekleri önlemlere değineceğim.

Şirketlerin karbon ayak izlerini belirlemek ve önlem alabilmeleri açısından temel karbon emisyon parametreleri şu başlıklar altında toplanabilir.

1. Doğrudan emisyonlar; Fabrika baca çıkışları, şirket araçları
2. Dolaylı enerji emisyonları: Elektrik, ısı veya su, buhar tüketimi
3. Diğer dolaylı emisyonlar: Tedarik zinciri, çalışanların şirket araçları dışında seyahatleri, üretime eklenen ürünler ve sarf malzemeleri kullanımı

Doğaltaş şirketleri iş kolunun düşük karbon salınımı ile büyük avantaj sağlayabilmek için hazırlık sürecinde muhasebe, ERP ve MRP programlarını bu parametreleri takip etmek üzere uyumlu hale getirilebilirler.

 İzlenmesi Gereken Teknik Parametreler:

• Enerji tüketimi (kWh, MJ): Üretim süreçlerinde harcanan enerji miktarı. Kullanılan enerji kaynağına bağlı olarak değişir. Yenilenebilir enerjiler GES ve RES avantaj sağlar.
• Yakıt türü ve miktarı (litre, ton); Fosil yakıt kullanımı; kömür, petrol, doğal gaz.
• Ürün başına karbon yoğunluğu (kg CO₂e / ürün) : Üretim verimliliğini ve çevresel etkiyi gösterir.
• Atık miktarı ve türü (organik, tehlikeli, geri dönüştürülebilir) ; Atıkların bertaraf şekli karbon salınımını etkiler.
• Su tüketimi ve arıtma süreçleri: Özellikle enerji yoğun arıtma sistemleri dolaylı emisyon yaratabilir.

Teknik Parametrelerin Raporlanması

• Karbon ayak izi raporları (GHG Protocol, ISO 14064) Uluslararası standartlara göre düzenlenmiş raporlar.
• Karbon dengeleme ve ofset miktarı (ton CO₂e) Ağaç dikimi, yenilenebilir enerji yatırımları gibi dengeleme faaliyetleri.
• Emisyon azaltım hedefleri ve gerçekleşme oranı (%) Bilim temelli ve hedeflerle uyumlu mu?
• Tedarikçi sürdürülebilirlik skorları Üçüncü grup emisyonlarını azaltmak için kritik

 TÜRKİYE’DEKİ DÜZENLEMELER

1. Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM) – AB Kaynaklı

• Avrupa Birliği’nin uygulamaya koyduğu SKDM, Türkiye’den AB’ye ihracat yapan şirketleri doğrudan etkiliyor.
• 2023–2025 arasında geçiş süreci yürürlükte. Bu dönemde ihracatçıların üç aylık emisyon raporlaması yapması gerekiyor.
• 2026 itibarıyla, AB’ye ihraç edilen ürünler için SKDM sertifikası satın alma zorunluluğu başlayacak. Sertifika bedeli, ton başına CO₂ salınımına göre hesaplanacak.
• Kapsamda olan ürünler: çimento, demir-çelik, alüminyum, gübre, elektrik ve hidrojen.

2. Ulusal Emisyon Ticaret Sistemi (ETS) Hazırlıkları

Türkiye, kendi ETS sistemini kurma sürecinde. Bu sistemle şirketler, belirli bir karbon salınım kotası dahilinde faaliyet gösterecek ve fazla salınım için karbon kredisi satın almak zorunda kalacak.

3. Ulusal Karbon Kredilendirme Programı

2024’te başlatılan bu program, karbon azaltım projelerinin sertifikalandırılması ve krediye dönüştürülmesi için bir altyapı sunuyor.

Şirketler, bu kredileri gönüllü karbon piyasalarında satabilir veya SKDM gibi yükümlülüklerini dengelemek için kullanabilir.

Bu düzenleme ve programların hayata geçirilmesiyle birlikte, özellikle enerji yoğun sektörlerde faaliyet gösteren şirketler için karbon yönetimi stratejik bir öncelik haline gelmiştir. Hem yasal zorunlulukların hem de piyasa beklentilerinin artması, firmaları kapsamlı karbon hesaplama, raporlama ve azaltım süreçleri geliştirmeye yönlendiriyor. Ayrıca, İklim yasasına gönüllü ve zorunlu katılmış olan piyasalara erişim sağlayabilmek, şirketlerin rekabet gücünü artıran önemli bir unsur olarak öne çıkıyor.

Yeni nesil sürdürülebilirlik standartlarını yakalamak isteyen işletmeler, tedarik zinciri boyunca emisyonlarını izlemek, düşük karbonlu üretim modellerini benimsemek ve inovasyon odaklı yatırımlar yapmak zorunda. Böylece hem ulusal hem de uluslararası pazarlarda avantaj elde etmek mümkün olacak.

 TEŞVİKLER VE DESTEKLER

Türkiye’de karbon salınımını azaltmaya yönelik şirketlere uygulanan düzenlemeler ve sunulan teşvikler hem ulusal hem de uluslararası gelişmelere paralel olarak şekilleniyor. İşte güncel çerçeve:

1. Yeşil Dönüşüm Destekleri

• Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, enerji verimliliği ve karbon azaltımı projelerine hibe ve düşük faizli kredi desteği sağlıyor.
• TÜBİTAK ve KOSGEB, Ar-Ge ve inovasyon odaklı çevre projelerine özel çağrılar açıyor.

2. Yatırım Teşvik Belgeleri

• Çevre dostu üretim teknolojileri ve yenilenebilir enerji yatırımları için gümrük vergisi muafiyeti, KDV istisnası, vergi indirimi gibi avantajlar sunuluyor.

3. Karbon Ayak İzi Raporlaması için Teknik Destek

• Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, şirketlere karbon ayak izi hesaplama rehberleri ve eğitim programları sunuyor.

Üç yıl kısa bir süre!

Özellikle Avrupa Birliği pazarlarında bir engelle karşılaşmak istemeyen doğaltaş firmalarının bu teşviklerden yararlanarak karbon salınımlarını kontrol etmeleri; pazara girmelerini kolaylaştıracak  aynı zamanda işletmelerinin daha ekonomik çalışmasını takip ve iyileştirmelerine imkan verecektir.